مسابقه زیرساختهای هوش مصنوعی: هزینهها، بازیگران بزرگ و چالشهای انرژی و محیطزیست
تحول گسترده در زمینه هوش مصنوعی نیازمند زیرساختهای عظیمی است؛ زیرساختهایی که به قدرت پردازشی فوقالعاده، مراکز داده گسترده و تامین انرژی پایدار وابستهاند. مدیرعامل انویدیا، جنسن هوانگ، براساس تماسهای مالی اخیر، برآورد کرده است که تا پایان دهه کنونی بین ۳ تا ۴ تریلیون دلار برای زیرساختهای هوش مصنوعی هزینه خواهد شد — رقمی که بخش عمدهاش از سوی شرکتهای فعال در حوزه هوش مصنوعی تأمین میشود. در ادامه مهمترین پروژهها، قراردادها و پیامدهای این رشد بیسابقه را بررسی میکنیم.
شراکتهای بزرگ ابرمحور و سرمایهگذاریهای هنگفت
– مایکروسافت و اوپنایآی: نقطه عطف رقابت فعلی به معامله ابتدایی مایکروسافت با اوپنایآی در ۲۰۱۹ بازمیگردد. آن قرارداد اولیه، مایکروسافت را به ارائهدهنده ابری انحصاری اوپنایآی تبدیل کرد و طی سالها سرمایهگذاری مایکروسافت در اوپنایآی تا نزدیک به ۱۴ میلیارد دلار افزایش یافت. این همکاری بعدها تغییر کرد و اوپنایآی انحصار کامل را کنار گذاشت و امتیاز حق نخست امتناع را به مایکروسافت داد؛ یعنی مایکروسافت اولویت بررسی نیازهای زیرساختی را دارد اما اوپنایآی میتواند در صورت عدم تأمین، از سایر عرضهکنندگان نیز استفاده کند.
– اوراکل و اوپنایآی: اوراکل در یک پرونده SEC فاش کرد قراردادی ۳۰ میلیارد دلاری برای خدمات ابری با یک شریک نامعلوم امضا کرده است که بعداً اوپنایآی بهعنوان آن شریک معرفی شد. سپس اوراکل از یک توافق پنجساله محاسباتی به ارزش ۳۰۰ میلیارد دلار خبر داد که از ۲۰۲۷ آغاز میشود؛ عددی که بازارها را تکان داد و اوراکل را بهعنوان بازیگری مهم در حوزه زیرساخت هوش مصنوعی تثبیت کرد.
– سرمایهگذاریها و تبادل سختافزار: انویدیا بیشترین تأمینکننده GPU برای مراکز داده هوش مصنوعی است و این تقاضا باعث شده شرکتها انواع مدلهای تبادل سرمایه و سختافزار را به کار گیرند. گزارشها از سرمایهگذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری انویدیا در اوپنایآی بهصورت پرداخت با GPU حکایت دارند؛ اقدامی که هم نقدینگی برای اوپنایآی فراهم میکند و هم تقاضای پیوسته برای کارتهای گرافیک انویدیا را تضمین میکند. در نمونهای دیگر، آمازون سرمایهای چند میلیارد دلاری به آنتروپیک اختصاص داده و گوگل کلاد نیز با تعدادی از شرکتهای کوچکتر حوزه هوش مصنوعی قراردادهای محاسباتی را بهعنوان شریک اصلی منعقد کرده است.
فشار بر شبکههای برق و پیامدهای زیستمحیطی
گسترش مراکز داده و نیاز به توان محاسباتی بالا، فشار زیادی بر شبکههای برق محلی وارد کرده است. شرکتهایی مانند متا برنامهای بلندپروازانه برای هزینهکرد زیرساخت در ایالات متحده دارند — مارک زاکربرگ گفته متا در بازه تا پایان ۲۰۲۸ قریب به ۶۰۰ میلیارد دلار روی زیرساخت هزینه خواهد کرد — و فقط در نیمه اول ۲۰۲۵ هزینههای این شرکت بهطور چشمگیری افزایش یافت. نمونههای خاص:
– پروژه Hyperion متا در لوئیزیانا: سایت ۲۲۵۰ جریب که برآورد شده حدود ۱۰ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت و ظرفیت تقریبی ۵ گیگاوات محاسبات را هدفگذاری کرده است؛ قراردادی نیز با یک نیروگاه هستهای محلی برای تأمین بار انرژی پیشبینی شده است.
– پروژه Prometheus در اوهایو: سایت کوچکتر که قرار است در ۲۰۲۶ وارد بهرهبرداری شود و بیشتر بر پایه گاز طبیعی برقرسانی شود.
– مورد xAI و تأثیرات محلی: شرکت xAI متعلق به ایلان ماسک ترکیبی از مرکز داده و نیروگاه تولید برق در جنوب ممفیس ساخته که گزارشهایی از افزایش آلایندهها و احتمال تخطی از قوانین هوای پاک (Clean Air Act) در پی داشته است.
کمیابی GPU و تمرکز بازار
GPUها سوخت اصلی آموزش و اجرای مدلهای بزرگ هوش مصنوعی هستند و تقاضای شدید برای آنها موجب کمبود و افزایش قیمت شده است. انویدیا بهعنوان تأمینکننده غالب، از طریق فروش مستقیم GPU، تبادل سختافزار در ازای سهام یا سرمایهگذاری و قراردادهای بلندمدت با مشتریان، نفوذ بازار خود را افزایش داده است. این ساختارها از یکسو به رشد سریع مراکز داده کمک میکنند و از سوی دیگر تمرکز عرضه و ریسکهای بازار را تشدید میکنند.
پروژههای ملی و ابتکارات سیاسی
پروژه گستردهای که بهعنوان «Stargate» معرفی شد — مشارکتی بین سافتبانک، اوپنایآی و اوراکل برای سرمایهگذاری ۵۰۰ میلیارد دلاری روی زیرساختهای هوش مصنوعی در آمریکا — با تبلیغات و امیدواریهای بزرگ همراه بود اما از همان ابتدا تردیدهایی وجود داشت و پیشروی آن با چالشهایی مواجه شد. با این حال ساخت هشت مرکز داده در Abilene تگزاس ادامه دارد و تکمیل آخرین ساختمان تا پایان ۲۰۲۶ برنامهریزی شده است.
چشمانداز و مسائل پیشرو
– فشار بر شبکههای برق و نیاز به منابع انرژی پایدار و پاک جذابیت سرمایهگذاری در انرژی هستهای، تجدیدپذیر و راهکارهای مدیریت بار را بیشتر میکند.
– تمرکز عرضه GPU و قراردادهای بلندمدت میتواند به ریسکهای زنجیره تأمین و تمرکز قدرت در دست چند شرکت بزرگ منجر شود و نظارت رقابتی و مقرراتی را افزایش دهد.
– پیامدهای محیطزیستی و محلی، از جمله انتشار آلایندهها و مصرف بالای گاز طبیعی، احتمال دخالت نظارتی و فشار جامعه مدنی را تقویت میکند.
جمعبندی
گسترش زیرساخت هوش مصنوعی بهسرعت ادامه دارد و بازیگران بزرگ فناوری سرمایههای هنگفتی را در این حوزه متمرکز کردهاند. این روند فرصتهای اقتصادی و نوآوری عظیمی ایجاد میکند اما همزمان چالشهای فنی، زیستمحیطی و نظارتی بهوجود میآورد که سیاستگذاران، اپراتورهای شبکه و شرکتها باید برای مدیریت آنها هماهنگ عمل کنند. بنابر برآوردها، هزینهها و پروژهها در سالهای آتی همچنان رشد خواهند کرد و ردپای تصمیمها امروز در شکلگیری اکوسیستم هوش مصنوعی فردا تعیینکننده خواهد بود.